door Alessandro Spinillo and Andrew Tucker
De vrijlating deze week van de resterende twintig Israëlische gijzelaars, na de aanvaarding van het 20-puntenplan van president Trump voor vrede in Gaza, markeert een cruciaal moment in het lange en pijnlijke traject van de regio.
Hopelijk betekent dit ook het einde van decennia van misbruik van het systeem van de Verenigde Naties om Israël te ondermijnen door eenzijdige toepassing van het internationaal recht.
Laten we realistisch zijn. De overeenkomst met Hamas was alleen mogelijk dankzij het consequente en weloverwogen gebruik van geweld door Israël in Gaza en de regio, waardoor Hamas op de rand van vernietiging is gebracht. Pas na twee jaar van systematische, nauwkeurige en strategische militaire operaties tegen islamitische jihadistische terroristische groeperingen en hun bondgenoten en sponsors in Gaza, Libanon, Syrië en Iran – en zelfs op het grondgebied van Qatar – heeft Hamas toegezegd de gijzelaars vrij te laten
Terwijl Israël deze operaties uitvoerde, kozen veel Europese en andere westerse regeringen ervoor de realiteit te negeren. Onder het mom van “proportionaliteit” en “de-escalatie” probeerden zij druk uit te oefenen op premier Netanyahu om de noodzakelijke militaire actie te staken, erkenden zij haastig een abstracte en onrealistische Palestijnse staat – een erkenning die Hamas alleen maar aanmoedigde – en schilderden zij Israël af als een genocidale staat.
Door zijn steun aan Israël gedurende de afgelopen twee jaar en door nu brede internationale steun te verkrijgen voor zijn vredesplan, heeft president Trump in één klap de historische, morele en juridische corruptie aangetoond van het VN-kader voor het Israëlisch-Palestijnse conflict dat in de afgelopen twee decennia is ontwikkeld.
Dit kader omvat de zorgvuldig georkestreerde en cynische manipulatie van de Algemene Vergadering van de VN om twee adviezen van het Internationaal Gerechtshof van 2004 en 2024 te produceren en de daaropvolgende VN-resolutie ES-10/24, waarin Israël wordt opgeroepen zich onmiddellijk terug te trekken tot de zogenaamde grenzen van vóór 1967. Het omvat ook de Verklaring van New York van 12 september 2025, opgesteld door Frankrijk en Saoedi-Arabië, waarin wordt aangedrongen op de onmiddellijke oprichting van een Palestijnse staat binnen die grenzen – wat zij het “bezette Palestijnse gebied” noemen.
Het vredesvoorstel van Trump heeft in één klap aan het licht gebracht dat dit VN-kader oneerlijk, onrealistisch en in de praktijk onhaalbaar is, omdat het gebaseerd is op een gangbare anti-Israëlische narratief in plaats van op het internationaal recht. Dit anti-Israëlische juridisch-politieke narratief heeft het conflict juist “verergerd”, zoals vicevoorzitter Sebutinde van het Internationaal Gerechtshof in juli 2024 in haar afwijkende stem in het Advies van 2024 al had voorzien.
Het lastige deel van het vredesplan van Trump komt als fase 2 van dit plan in gang wordt gezet. In fase 2 heeft Hamas zich ertoe verbonden om te ontwapenen en geen enkele rol te spelen in het bestuur van Gaza. Slechts enkele dagen nadat de overeenkomst was aanvaard, is echter duidelijk geworden dat Hamas zijn verplichtingen fundamenteel niet nakomt. Er zijn zelfs geen tekenen dat zij bereid zijn om hun wapens in te leveren. Integendeel, ze proberen de macht te heroveren door middel van gewelddadige vervolging en massamoorden op degenen die zij beschouwen als Israëlische collaborateurs of rivaliserende facties – met name de Doghmush-clan, die nog radicaler is dan Hamas. De terugtrekking van Israël uit het gebied rond Gaza-stad heeft een duidelijk veiligheidsvacuüm achtergelaten en Hamas de ruimte en de kans gegeven om zich te hergroeperen. Betrouwbare mediabronnen melden dat Hamas in slechts enkele dagen tijd meer dan 7000 strijders heeft kunnen rekruteren, van wie de meesten zijn ingezet voor die “zuiveringstaken”. Wat zich nu in Gaza afspeelt, is een hel.
Het 20-puntenplan van Trump is een volgordelijke overeenkomst. Als Hamas zich op enig moment fundamenteel niet aan de overeenkomst houdt, heeft Israël (en de Verenigde Staten en andere staten die de overeenkomst steunen) het recht om de overeenkomst als nietig te beschouwen en opnieuw actie te ondernemen in het kader van de legitieme uitoefening van het inherente recht op zelfverdediging, inclusief de hervatting van de opgeschorte grondoperatie om Gaza-stad in te nemen en de terreurcapaciteit van Hamas volledig te ontmantelen.
Maar wellicht wil Israël zo’n kostbare stap niet zetten nu de levende gijzelaars zijn vrijgelaten en de militaire capaciteit van Hamas is aangetast. In plaats daarvan kan Israël ervoor kiezen om de geplande totale terugtrekking uit Gaza stop te zetten en alleen strategische posities te behouden. Het kan zelfs kiezen voor nieuwe militaire strategieën die de schade aan de infrastructuur van Hamas maximaliseren en tegelijkertijd de verliezen van het IDF minimaliseren en het aantal burgerslachtoffers beperken.
Deze complexe realiteit zal de grenzen opzoeken van de beginselen van het internationaal recht die het recht van staten op veiligheid en zelfverdediging betreffen, zoals onderscheid, noodzaak en evenredigheid.
Hoewel Hamas verzwakt is, is het nog lang niet verslagen. Dit is niet te vergelijken met de IRA in Noord-Ierland, die door velen als kwaadaardig werd beschouwd. Uiteindelijk is de IRA een rationele, westers georiënteerde organisatie die begreep dat zij haar langetermijndoelen met geweldloze middelen kon bereiken en uiteindelijk haar wapens heeft ingeleverd. Hamas, Islamitische Jihad en andere islamitische groeperingen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever worden gedreven door een fanatieke jihadistische ideologie die is gebaseerd op de doctrine van de Moslimbroederschap. Kijk maar naar de gruweldaden die zij op 7 oktober 2023 hebben begaan, toen zij Israëlisch grondgebied bestormden.
De inzet van internationale stabilisatietroepen in Gaza, zoals voorzien in het plan van Trump, staat voor grote praktische en politieke uitdagingen. Elke troepenmacht die niet door Israël wordt geleid, loopt het risico de mislukkingen van het zogenaamde Basra-model te herhalen – een precedent dat aantoonde hoe het vertrouwen op lokale milities of externe actoren zonder duidelijke autoriteit leidt tot verdeeldheid in het bevel, zwakke handhaving en fragiele, tijdelijke veiligheid. Uiteindelijk zou een dergelijke troepenmacht geen duurzame vrede of echte bescherming brengen voor de burgers in Gaza.
Ondanks het gedeeltelijke succes van fase 1 blijft de situatie in Gaza zeer onstabiel. De voortdurende activiteiten van Hamas tonen aan dat de groep nog lang niet geneutraliseerd is en dat het veiligheidsvacuüm dat door de terugtrekking van Israël is ontstaan, kansen blijft bieden voor hergroepering en rekrutering.
Israël betracht na de vrijlating van de gijzelaars terughoudendheid, maar behoudt zich het recht voor om resoluut te reageren op nieuwe dreigingen. Dit zal onvermijdelijk de grenzen van het internationaal recht op het gebied van de verplichtingen van staten om terrorisme te bestrijden en hun recht om geweld te gebruiken uit zelfverdediging op de proef stellen.
De internationale gemeenschap, met name de landen die een belangrijke bemiddelende rol hebben gespeeld – Egypte, Qatar en Turkije – en de meer dan twintig wereldleiders die maandag 13 oktober jl. bij de ondertekening in Sharm El Sheikh aanwezig waren, moeten erkennen dat blijvende stabiliteit in Gaza afhankelijk is van het voortdurende gebruik van geweld om toezeggingen af te dwingen, terreur en offensieve infrastructuur, waaronder tunnels, te ontmantelen en ervoor te zorgen dat politieke overeenkomsten worden omgezet in echte veiligheid ter plaatse.
